زیورآلات در ایران باستان
زیورآلات ایران باستان امروزه در بسیاری از نقاط جهان چشم بینندگان را خیره به خود می کند. اما شما تا چه اندازه از تاریخچه آنها اطلاع دارید؟
آثار هنری بسیار گرانبها و ارزشمندی كه امروزه موزه های معتبر داخلی، خارجی و مجموعه های خصوصی كلكسیونر های معروف دنیا را در سراسر جهان زینت بخشیده است، بیانگر این حقیقت است كه طلاسازان و جواهرسازان ایرانی در طی دوران مختلف تاریخی در ساختن اشیاء تزئینی و زیور آلات گرانبها، از مهارت خارق العاده ای برخوردار بوده اند و امروزه هر بیننده ای كه آنها را در موزه های معروف بین المللی مشاهده میکند، خلاقیت و توانمندی خارق العاده ی سازندگان ایرانی این اشیاء را تحسین می كند.
مجسمه مشهور بز بال دار، جام طلای افسانه زندگی، جام طلای مارلیک و ده ها اثر تاریخی دیگر، اصیل ترین اسناد تاریخ فرهنگی و هنری صنعت گران ایرانی در گذرگاه زمان و كارنامه درخشان پیشینیان ما به شمار می روند.
انسان کهن ابتدا برای زینت خود، از نشانه هایی كه در طبیعت وجود داشت الگو برداری کرد. در ابتدا مردان خود را با رنگ كردن بدن و یا مجروح كردن خود به شكل های متفاوت می آراستند و جلب توجه میكردند. مجروح كردن بدن در مردان برای تزیین یک امر بسیار عادی بوده و گاهی میزان جراحت ها باعث تعداد زیادی مرگ میشده است. شكافتن پوست و رنگ كردن آن، خالكوبی و... هنوز هم در بین مردان رایج تر از زنان است.
در ابتدا لباس یک ابزار تزیینی تلقی میشد، بعد ها انسان تکامل یافته دریافت که میتواند به جای نقوشی که سال ها بر بدن خود داشت، با استفاده از تن پوش های رنگی، تنوع پیدا کند.
در بین آراستنی ها هر چه پیدا می كرد شكلی به آن میداد و در قسمت های مختلف بدن مورد استفاده میکرد، از استخوان حیواناتی كه صید می شدند و در درجه اول تأمین كننده غذا بودند تا گیاهان، سنگ ها و... .
تحقیقات باستان شناسی نشان میدهد كه نخستین زیورهای مورد استفاده بشر، دندان ها و پنجه های حیواناتی بوده است كه صید میكرده است. این قطعه های كشف شده با یک رشته لیف طبیعی به هم متصل میشدند و تشكیل مجموعه ای را میدادند كه بسیار جلوه زیبایی داشتند.
تاریخچه استفاده از زیور آلات
قدیمی ترین زیورآلاتی که انسان برای آراستن خود استفاده میکرده، صدف هایی است که در آنها سوراخ هایی ایجاد شده است که در غار، واقع در شرق مراكش یافت شده است. تاریخ دقیق این صدف ها هنوز مشخص نیست، اما به گفته باستان شناسان این صدف های سوراخ شده احتمالا مربوط به 110 هزار سال قبل است.
هزاران سال زندگی با سنگ و شكل دادن قطعات سنگی به انسان یاد داده بود که مقاومت هر سنگی متفاوت است. شاید سرسختی در انواع سنگ ها بیشتر توجه انسان را به خود جلب میكرد و به دلیل این نگرش انسان به طبیعت، همراه داشتن این قطعات سرسخت را یاوری برای مقاومت خود در برابر ناملایمات طبیعت میدانست. با شناخت بیشتر تفاوت ها در مقاومت و پایداری و حرارت دادن این قطعات فلزات كشف شدند و در این میان شناخت فلزات كمک شایانی برای تغییر رویه زندگی بشر داشت و باعث شد خیلی چیزها به سرعت دستخوش تغییر شوند.
پیدایش فلزات مختلف سبب شد تا انسان با به کار گیری طلا، نقره و سنگ های قیمتی، به ساخت زیور ها و ساخت گردنبند، دستبند، ادوات جنگی پادشاهان، لباس ها و نیم تاج های زنانه برای بزرگان روی آورد.
فرهنگ و تمدن ماد را میتوان پیشگام سبک های هنری دانست، با تشكیل امپراطوری هخامنشی، روند نزدیكی فرهنگ ها و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسید.
مانند روزگار معاصر طلا، جواهرات و زیورآلات مختلف در روزگاران گذشته بیشتر به منظور كسب حیثیت و اعتبار اجتماعی، ارضای نیازهای روحی و غریزی، تزیین اندام های مختلف بدن و انجام مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.
از بررسی نقاشی هایی كه قدمت آنها به ده ها هزار سال قبل می رسد و انسان های اولیه بر روی دیوار غارها ترسیم كرده اند هویدا است كه آنها زیورآلات را به كار می برده اند، چون در این نقاشی ها افراد با اشیائی مانند گردنبند و دستبند آراسته شده اند.
در ایران باستان لباس یک ایرانی متشخص، مزیّن به گردن بند و بازوبند بوده و فرد، دشنه ای نیز در زیر لباس به همراه داشته است. مردها گردن بندی برگردن داشتند که عموماً از جنس فلز بوده است. دست بندهایی نیز استفاده می شد، مثلاً با نقش دو شیر در حال بلعیدن دو قوچ، یا دو پرنده شکاری، اما ساخت زیورآلات در ایران از دوره مادها و از هزاره دوم پیش از میلاد مرسوم و متداول و رایج بوده است.
همچنین باید اشاره كرد كه در دوره هخامنشیان برای اولین بار در جهان سكه طلا توسط داریوش كبیر در ایران ضرب گردید كه به آن داریك گفته می شود. تا آن دوره در دنیای آن روز هنوز سكه های طلا ضرب نشده بود. سكه های رایج از مس، مفرغ و نقره بود و پس از داریوش در كشورهای دیگر هم سكه ی طلا ضرب شده است.
منبع :tebyant